مطالب

همانطور که معروف است، یونگ علاقه‌ای مادام‌العمر به رویاها و معناهایشان داشت، چون در اینجا بود که لایه‌های عمیق ناخودآگاه، بسیار به‌راحتی خودشان را به ذهن فرد نشان می‌دادند. فرض یونگ بر این بود که رویا، پیش از همه، اتفاقی طبیعی است که به طور عادی رخ می‌دهد، نه شکل‌گیری یک مصالحه‌ی روان-رنجورانه براساس برآورده شدن خواسته¬ها، یک جور سانسور، و خودداری (Jung, 1974). از آنجا که داستان رویا، بیانی بسیار دقیق دارد، لازم است که پزشک با لایه‌ی «آشکار» رویا کار کند. و چون رویا داستانی است که به خودآگاه ایگو گفته شده، مهم است که رویا به طور کلی درک شود. رویاها خودشان را به زبان ناخودآگاه ارائه می‌دهند، اما وظیفه‌ی درمانگر و بیمار این است که به نحوی آنها را رمزگشایی کنند که برای خودآگاه معنادار باشد.

با توجه به اینکه در دهه‌ی گذشته، بیش‌ازپیش بین روانکاوان و روانشناسان تحلیلی، ایده ردوبدل شده است، نویسندگان این مقاله که همگی تحلیلگران یونگی هستند، نظریه‌ی بالینی یونگ را بررسی می‌کنند تا حوزه‌هایی را شناسایی کنند که مفاهیم یونگ ممکن است [در آنها] برای پزشکان روانکاو مفید باشد. آنها درباره‌ی رویکرد یونگ به رویا، درکش از روان‌درمانی به عنوان رویه‌ای دیالکتیک، و نظریه‌ی عقده‌ها و کهن‌الگو بحث می‌کنند. همچنین بررسی می‌کنند که چطور مفاهیم یونگ درباره‌ی سلف و تفرد در روش یونگی معاصر استفاده می‌شود. [در ادامه] رویای مردی در اواسط دهه‌ی سی سالگی ارائه شده تا نشان دهیم که چطور این پی‌ریزی‌ها می‌توانند درک بیمار و فرایند تحلیل را تسهیل کنند.

داریل لئونارد مرل شارپ متولد دوم ژوئن هزار و نهصد و سیوشش میلادی در رجینا، سوسکاچوان کانادا است. در سال ۱۸۹۲ مادربزرگ مادریش در سن سه سالگی به دلیل محاصرهی اودسا، )سومین شهر بزرگ در اوکراین( توسط نیروهای آلمانی با کشتی باری به همراه خانوادهاش به کانادا مهاجرت کردند و سالها بعد پدربزرگ و مادربزرگ داریل یکدیگر را در رجاینا، ساسکاچوان ملاقات کردند که این دیدار منجر به ازدواج آنها در یک کلیسای کاتولیک شد. شارپ معتقد است که آنها در واقع یهودی بودند، چون اغلب میشنیده که مادرش با دوستان قدیمیاش به زبان صحبت میکند و همین نکته باعث شده که شارپ بتواند راحتتر زبان آلمانی را درک » یدیش «کند و بیاموزد.

خود یا من (پارسی) یا ایگو (لاتین) یا ایش (آلمانی) یا آی (انگلیسی) بخش سازمان‌یافته و منطقیِ ساختار روانی و میانجی بین نهاد، فراخود، و دنیای خارجی است. تبعیت از قوانین فرایند ثانویه تفکر . بر طبق اصل واقعیت هدایت می شود. ایگو در جهت ارضای غرایز اید به صورت واقع‌گرایانه قدم بر می‌دارد به صورتی که در بلندمدت باعث سودش شود نه زیان. همچنین فروید بیان اذعان می‌دارد که همچنان که ایگو سعی می‌کند بین اید و واقعیت خارجی میانجی باشد، اغلب خواسته‌های ناخودآگاه اید را زیر توجیحات عقلانی پیش آگاه خود می‌پوشاند که تعارض‌های اید را با واقعیت بپوشاندو واقعیت را در نظر بگیرد حتی وقتی اید سرسخت و غیر قابل انعطاف است. اصل واقعیت که ایگو بر اساس آن عمل می‌کند، یک مکانیسم تنظیمی است که باعث می‌شود فرد ارضای فوری خواسته‌هایش را به تعویق بیندازد و بتواند به طور بهنجار در جامعه زندگی کند. به عنوان مثال بتواند جلوی انگیزشی که باعث می‌شود فرد مال دیگری را تصاحب کند بگیرد و در عوض آن را خریداری کند. ایگو ساختاری از ساز و کار شخصیت است که شامل عملکردهای دفاعی، دریافتی، ادراکی و اجرایی می‌شود. خودآگاهی در ایگو جای دارد در حالی که تمام فعالیت‌های ایگو خودآگاه نیستند. در ابتدا فروید از لفظ ایگو برای اینکه احساس خودیت را نشان دهد استفاده می‌کرد ولی بعدا آن را تغییر دارد تا به معنای طیفی از فعالیت‌های روانی از جمله قضاوت، تحمل کردن، سنجیدن با واقعیت، کنترل کردن، برنامه‌ریزی، دفاع، فرآوری اطلاعات، کارکرد عقلانی و حافظه شود. ایگو تشخیص می‌دهد چه چیزی واقعیت دارد. ایگو به ما کمک می‌کند که به افکارمان انسجام بدهیم و معنای آنها را و جهان اطرافمان را درک کنیم. «ایگو بخشی از اید است که مستقیما تحت تاثیر جهان خارجی قرار دارد. .... ایگو نماینده‌ی بخشی از روان است که آن را حس مشترک (عقل سلیم) و خرد می‌نامیم بر خلاف اید که محل احساسات اولیه است. حالت ایگو نسبت به اید شبیه حالت راکب و مرکوب است که همیشه باید مواظب قدرت بیشتر مرکب خود باشد و آن را رام نگه دارد با این تفاوت که اسب‌سوار این کار را با قدرت خودش انجام می‌دهد ولی ایگو نیروهای بخش‌های دیگری را برای این کار قرض می‌گیرد». «وضع ایگو از این هم پیچیده‌تر است زیرا در حقیقت سه ارباب دارد: جهان خارج، اید و سوپرایگو» وظیفه‌اش آن است که بین غرایز بدوی و واقعیت موازنه برقرار کند، در حالی که رضایت اید و سوپرایگو را برآورده می‌سازد. نگرانی اصلی‌اش محافظت از شخص است و اجازه می‌دهد برخی از تمناهای اید بیان محقق شوند، ولی تنها زمانی که پیامد آن اعمال ناچیز است. «بدین سبب ایگو که امیال خود را از اید می‌گیرد و وسط سوپرایگو محدود می‌شود و توسط واقعیت پس‌زده می‌شود، در برآوردن هماهنگی بین نیروها و تاثیراتی که بر و در آن اثرگذارند تقلا می‌کند.» و به سادگی «دچار اضطراب می‌شود - اضطراب واقعیت که مربوط به جهان خارج است، اضطراب اخلاقی که از سوپر ایگو می‌آید و اضطراب روان‌نژندی که از قدرت امیال و احساسات اید به آن وارد می‌شود.»

این نوشته در بحبوحه‌ی جنگ جهانی دوم و زیر فشار آن ظهور پیدا کرده، در زمانی که به واسطه‌ی شبح در حال ظهور جنگ جهانی سوم تاریک و مبهم شده است. حال باید پرسید که آیا برای عصر رقص مرگ که حذب نازی آلمان تنها یک پیشدرامد برای آن بود، اصلاً پرسش پیرامون اخلاق یا حتی اخلاق جدید مجاز است؟ مردمانی که دیروز شانه به شانه برای آزادی بشریت ادعای مبارزه می‌کردند، امروز در حال رقابت برای ساخت بمب‌های اتمی علیه یکدیگرند. و چه کسی می‌تواند شک داشته باشد که امر باور نکردنی امروز همان امر عادی فرداست. در این شرایط جهانی سؤال خنده دار راجع به اخلاق یا پاسخ خنده دار تر که ‘‘به فرد بستگی دارد‘‘ به چه کار می‌آید؟ ممکن است اینطور به نظر آید که این پرسش و پاسخ قدیمی هستند و تنها نیازی کم و در حال انقراض است که اینجا برای پاسخش تلاش شود. همه چیز خلاف این دیدگاه است. یک فرد آگاه به تاریخ که بر پیشرفت بشریت مشرف است، باید تشخیص دهد که ظهور فردیت همیشه بالاترین تلاش گونه انسان بوده است. جامعه‌ی افراد آزاد، هدف بعدی و دور اما در حال ظهور در افق این توسعه است. اما اجتماع و آزادی به وسیله‌ی بمب‌های اتمی به وجود نمی‌آید و آزادی و فردیت هم به وسیله‌ی دولت‌ها محقق نمی‌شود. بُعد تاریک بشریت بر همه‌ی ما غلبه کرده و آسمان را با پرتوهای مرگ و بمب افکن های اتمی تاریک می‌کند. اغلب کوچکتر به دست بزرگتر نابود می‌شود، اما همیشه جان سالم به در می‌برد و داوود همیشه بر گلی‌ات فائق می‌آید. کوچک‌تر این اعجاز را در خود دارد به سبب این که، این فردیت خلاق است که در آن بشر راه خود را در طول تاریخ می‌گشاید. به این ترتیب کوچک، بزرگ‌ترین باقی می‌ماند و یک روانشناسی که فردیت را مشکل اساسی جامعه امروز می‌داند، ظاهراً در یک جایگاه گم شده قرار دارد اما بارها و بارها مشخص شده که این موارد گم شده نقاطی است که در آن اتفاق تعیین کننده برای بشریت روی می‌دهد. (اسرائیل تلاویو می 1948 اریک نویمان)

من که شادمانی حقیقی و احساس رضایت خود را گم کرده ام، چه باید بکنم؟چه باید بکنم که زندگی ام از نو زنده شود؟پیام ها و کمک این سفر برای زنان: - چگونه می توانیم زخم های خود را شفا دهیم و شفاگری زنانه را بیاموزیم؟- چگونه می توانیم به درک و رابطه متعادلی با مادر برسیم؟- اگر رابطه با بدن زنانه خود را از دست دادیم، چگونه با آن مجدداً رابطه برقرار کنیم؟- چرا در اوج موفقیت های اجتماعی سوالی پوچ کننده به سراغمان می آید : فایده تمام این ها چیست؟- چرا بارها تا سه می شمارم، اما هرگز کاری را که باید آغاز نمی کنم؟پیام های این سفر برای مردان دارد:- آیا احساس کرده اید که سرچشمه شور و خلاقیت شما دچار اختلال شده است؟ چه باید کرد؟- آیا احساس کرده اید که می خواهید همسری یا همراهی بسیار هنرمند و با شور و شوق داشته باشید، در حالی که خود این ویژگی ها را ندارید؟ چرا؟- آیا احساس کرده اید که زنانگی برایتان موضوعی بسیار پیچیده است و تضادهای زنان را کاملاً غیر منطقی می دانید؟- آیا از کار و رابطه خود با زنان احساس رضایت دارید؟

همه این جملۀ کلیشه‌ای را حفظیم که شکست پل پیروزی است. هزار بار هم شنیده‌ایم که ادیسون وقتی می‌خواست لامپ را اختراع کند، صدها بار شکست خورد. اما در واقعیت، شکست‌ها ما را عاصی و ناامید می‌کنند. در دنیایی که همه‌چیز شده است موفقیت، منفور بودن شکست بیشتر از همیشه است. با همۀ این‌ها تحقیقات جدید نشان می‌دهد شنیدنِ قصۀ شکست‌های دیگران و کنارآمدن با شکست‌های شخصی می‌تواند در عملکرد آموزشی دانش‌آموزان تأثیر مثبت بگذارد.

شکسپیر یک‌بار نوشت: «تمام دنیا صحنۀ نمایش است و هرکس در عمر خود نقش‌های بسیاری بازی می‌کند». بله، اغلبمان بازیگرهایی حرفه‌ای هستیم. دیگران هم خیال می‌کنند خیلی می‌دانیم و از پسِ کارها به‌خوبی برمی‌آییم. این توقعات گرچه تاحدی اسم‌ورسمی برایمان درست کرده، اما نوعی اضطراب هم در دلمان انداخته: این دلشوره که مبادا یک‌روز لو برویم و این عذاب وجدان که نکند واقعاً شیّاد باشیم. کلنسی مارتین می‌گوید اسم این احساس «سندرم حقه‌باز» است، و شاید یک‌جاهایی مفید باشد.

گاهی با شنیدن داستان مشکلاتی که دیگران در زندگی‌شان داشته‌اند، کلمه‌ها در دهانمان خشک می‌شود. از خودمان می‌پرسیم چه می‌شود گفت در برابر این اندوه؟ وقتی بیماری را می‌بینیم که می‌داند بیماری‌اش درمان ندارد، یا وقتی پدر و مادری را می‌بینیم که نوزادشان را از دست داده‌اند، بدترین کار این است که آن‌ها را نصیحت کنیم که خودشان را نبازند و محکم باشند. شاید راه بهتر آن باشد که فقط در آغوششان بگیریم و همراهی‌مان را با آن‌ها نشان دهیم.

دیوید فاستر والاس یک‌بار در توصیف حال آدم افسرده‌ای که به خودکشی فکر می‌کند، نوشت: «شبیه کسی که از یک ساختمانِ در حال سوختن پایین می‌پرد، گاهی حتی یک لحظۀ دیگر هم نمی‌شود درد را تاب آورد». افسردگی درد دارد. دردی جانکاه و خردکننده. با اینکه در سال‌های اخیر دانش عمومی دربارۀ این بیماری رو به گسترش بیشتر شده، اما هنوز خیلی مانده است تا بدانیم چطور باید با آن مبارزه کنیم، تا آن روز، بهترین توصیه این است: تاب بیاورید. زنده بمانید.

زبان بدن همان چیزی است که در تعاملات روزانه زیاد از آن استفاده می‌کنیم: از سر تکان‌دادن برای آری یا نه گفتن تا نمادهایی که با انگشتان دستمان خلق می‌کنیم. زبان مشترکی که شکاف‌های زبانی و فرهنگی ما با غریبه‌ها را پر کند و علاوه بر این وقتی نمی‌توانیم یا نمی‌خواهیم با کسی سخن بگوییم به آن پناه می‌بریم. آیا زبان اشاره آن‌قدری که ما فکر می‌کنیم یکسان و در همه جا به یک شکل است؟

آبراهام مزلو را معمولاً با نظریۀ «هرم نیازها» می‌شناسیم. هرمی که در قاعده‌اش نیازهای زیستی مانند خواب و خوراک قرار دارد و در رأسش «خودشکوفایی». اما مزلو در اواخر عمرش، به نظریۀ دیگری می‌اندیشید که شاید امروز بیش از هر وقت دیگری به آن نیاز داریم. او در این «نظریۀ زِد» از فراانگیزش‌هایی حرف می‌زد که انسانیت را برایمان معنا می‌کنند: عدالت، نیکی، زیبایی، عشق و کمال. او معتقد بود بدون این افق‌های تعالی بخش، نمی‌توانیم به جامعه‌ای انسانی دست پیدا کنیم.

پس از روش صوری کانت در تبیین ریاضیات، می‌شد مطمئن بود اگر واحدهای ریاضی را با یکسری ضابطه به کامپیوترها بدهیم، آن‌ها هم می‌توانند مثل بهترین ریاضی‌دا‌ن‌ها آن‌ها را به هزاران صورت تجزیه و ترکیب کنند. اما کورت گودل عنصری را وارد این معادله کرد که زمین بازی را به هم می‌ریخت: معنا. آیا اگر پای معنا، و درنتیجه ناتمامیت، به اعمال ریاضی باز شود، آیا باز هم می‌توان از مکانیکی‌بودن آن‌ها حرف زد؟ ماشین‌ها معنا نمی‌فهمند و همین ما را مجبور می‌کند به سادگیِ تبیین سنتی از ریاضیات قانع نشویم.

از سال ۱۹۹۰، چندین پروژه تحقیقاتی و مطالعات تجربی (فرایند و پیامد) بر روی روان درمانی یونگی و عمدتاً در آلمان و سوئیس به اجرا در آمده است. خلاصه‌ای از پژوهش بر روی پیامدهای طبیعی و پژوهش‌های بازنگرانه با استفاده از ابزارهای استاندارد و داده‌های بیمه سلامت و همچنین چندین مطالعه کیفی جنبه‌های فرایند روان درمانی در ادامه ارائه خواهند شد. برای طراحی این تحقیقات کوشش‌های فراوانی صورت گرفته و نتایج به دست آمده به خوبی قابلیت به کارگیری در روش درمان بیماران سرپایی را دارند. تمامی این پژوهش‌ها، نه تنها در سطح علائم و مشکلات میان فردی، بلکه در سطح ساختار شخصیتی و در مدیریت زندگی روزمره نیز رشد قابل توجهی را نشان می‌دهند. این بهبودیافتگی‌ها بعد از پایان درمان نیز تا ۶ سال پایدار می‌مانند. چندین مطالعه بهبودی بیشتری بعد از به اتمام رسیدن درمان را نشان می‌دهند، اثری که روانکاوی همیشه مدعی آن بوده است. داده‌های بیمه سلامت نشان می‌دهد که، بعد از درمان یونگی، استفاده‌ی بیماران از خدمات مراقبت‌ سلامت به سطحی حتی پایین‌تر از میانگین کل جامعه می‌رسد. نتیجه چندین مطالعه نشان می‌دهد که درمان یونگی، بیماران را از سطحی با نشانه‌های جدی بیماری، به سطحی می‌رساند که می‌تواند گویای سلامت روان آنها باشد. این تغییرات معنادار از طریق درمان یونگی و طی حدود ۹۰ جلسه به دست آمده است، که روان درمانی یونگی را روشی مؤثر و مقرون به صرفه می‌سازد. پژوهش‌های فرایندی، نظریات یونگی را در روان پویشی و عناصر تغییر در فرایند درمانی، تقویت می‌کنند. بنابراین در نهایت، روان درمانی یونگی به نقطه‌ای رسیده است که می‌توان آن را روشی که اثربخشی آن بصورت تجربی ثابت شده نامید.

لغزش‌های کلامی به تُپُق‌هایی گفته می‌شود که به نظر می‌رسد ناخواسته در بخشی از جمله یا یک پیام می‌افتند ولی در روانکاوی باور بر این است که این تُپُق‌ها اتفاقی نیستند. طبق معمول غالب پدیده‌هایی که در روانکاوی به آن می‌پردازیم، بررسی لغزش کلامی میراث «زیگموند فروید[۱]» واضع روانکاوی و یکی از مهمترین اندیشمندان قرن گذشته است. برای همین به این پدیده «لغزش‌های فرویدی[۲]» هم گفته می‌شود. او اولین بار در سال ۱۹۰۱ در کتابی با عنوان «آسیب‌شناسی زندگی روزمره[۳]» به آن پرداخت و مثال‌های متعددی را از زندگی روزمره و بیمارانش ارائه داد.

گاهی اگر به ما خیانت شود، دشنام بشنویم، تنها بمانیم، یا داغ عزیزانمان را ببینیم، آنچنان فرومی‌ریزیم که دیگر امید بازگشت به زندگی عادی چیزی بیشتر از رؤیا نخواهد بود. البته در این مواقع اطرافیان سعی می‌کنند ما را با حرف‌هایشان تسکین بدهند. آن‌ها فکر می‌کنند این دردها صرفاً یکسری حالات ذهنی‌اند که با تصمیم و اراده می‌شود آن‌ها را دور ریخت. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد این نوع دردهای اجتماعی دست‌کمی از بیماری‌های جسمانی صعب‌العلاج ندارند.

ریچارد داوکینز، استیون پینکر، سم هریس، دنیل دنت و چند نفر دیگر از همفکرانشان که معمولاً آن‌ها را «خداناباوران نو» می‌خوانند، این روزها جار و جنجال زیادی دارند. خداناباوران نو معتقدند ریشۀ همۀ خشونت‌ها و تعصبات بشری افکار دینی است و مبارزه با دین، نه‌تنها تلاشی علمی بلکه رسالتی اخلاقی است. اما جان گری، فیلسوف بریتانیایی، در کتاب جدیدش نشان می‌دهد چطور این خداناباورانِ مد روز، خود به بنیادگرایانی دینی تبدیل شده‌اند.

وقتی رفته‌رفته به چهل‌سالگی نزدیک می‌شویم، حسی غریب و گمگشتگی خاصی را تجربه می‌کنیم. دانته این‌طور توصیفش می‌کند: «در میانۀ سفر زندگی، خویش را در جنگلی تاریک می‌یابم». جرقۀ این دوره با درک این موضوع رخ می‌دهد که زندگی‌مان به نیمه رسیده، و مرگ صرفاً چیزی نیست که برای دیگران اتفاق می‌افتد: مرگ آرام‌آرام به استقبال ما هم می‌آید. الیوت ژاک، روان‌شناس کانادایی، این حس قدیمی را یک‌بار دیگر کشف کرد و پرسید: «چرا در میانسالی دچار بحران می‌شویم؟»

ویرجینا وولف، جان مینارد کینز، برتراند راسل و لیتون استراچی، اعضای محفلی بودند به اسم «بلومزبری‌ها» که از چشم منتقدانشان، مرفهان تنبلی به شمار می‌آمدند که بعدازظهرها، روی کاناپه‌هایشان لم می‌دادند و دربارۀ هنر و زیبایی غرغر می‌کردند. در اینکه این نویسندگان و متفکران مشهور لندن‌نشین، به نوعی «بیکار و علاف» بودند شکی نیست، اما نگاهی به آثار آن‌ها نشان می‌دهد که با چه وسواس و دقتی دربارۀ معنای کار، بی‌کاری و فراغت اندیشیده بودند.

اگر فرزندانتان را فقط برای کارهای بزرگ تحسین کنید ممکن است استانداردهای شما را خیلی بالا تصور کنند و مضطرب شوند. اگر مدام برای کارهای خیلی ساده تحسینشان کنید یا فکر می‌کنند شما ساده‌لوح‌اید یا اینکه آن‌ها را احمق فرض کردید. دست آخر هم اگر برای همۀ کارهای کوچک و بزرگ تحسینشان کنید احتمالاً لوس و حق به جانب بار می‌آیند. شما هم با این گزاره‌ها موافقید؟ پس شاید بهتر باشد نگاهی به تجربۀ دست اول و مطالعات کارلین فلورا بیندازید؛ احتمالاً چشم‌اندازتان نسبت به تحسین فرزندانتان دگرگون شود.